Wielokrotnie, nie tylko w sieci, spotykam się z powoływaniem się na Wikipedię jako źródło wiedzy. Za każdym razem zmusza mnie to do tłumaczenia, dlaczego nie uznaję Wikipedii za autorytet. Dlaczego to nie to samo co wydawnictwo PWN lub Britannica.

My mamy przekonanie, że to, co zostało opublikowane, to jest wiarygodne. W końcu przez długi czas dostęp do słowa drukowanego był w Polsce mocno ograniczone, a działanie cenzury też dokładało swoją cegiełkę. („To co opublikowano ma akceptację autorytetów jak i władzy.”) Nasza kultura nie jest przygotowana nie tylko na internet, ale nawet na programy DTP i powszechną dostępność kserokopiarek.

Wikipedia mieni się wolną encyklopedią. Tylko co to znaczy? Encyklopedia, to „dzieło zawierające wiadomości z wszelkich dziedzin wiedzy lub z jednej tylko jej gałęzi (z pewnego okresu, obszaru itp.); ułożone alfabetycznie lub wg zagadnień; ma ukazać możliwie aktualny stan wiedzy i tendencji rozwojowych z wszelkich dziedzin (e. uniwersalna) lub wybranej (e. specjalistyczna, tematyczna); wiadomości zawarte w e. mają upowszechnić wiedzę z zakresu nauki, techniki, kultury i in. także wśród niespecjalistów, dostarczając im potrzebnych informacji.[…]” ¹

Oczywiście uporządkowanie alfabetyczne czy rzeczowe dotyczy wersji drukowanej. W komputerze (sieci) dane mogą być ułożone dowolnie, bo i sortowanie może odbywać się według dowolnego kryterium. Niemniej dostarczenie możliwie aktualnego stanu wiedzy wymaga, aby autorami byli możliwie kompetentni ludzie. Najprostszym sposobem szukania ich jest zajrzenie na wyższą uczelnię, stąd w większości komitetów redakcyjnych encyklopedii dominowali profesorowie. Tyle odnośnie praktyki z czasów przed rewolucyjnych, czyli sprzed upowszechnienia się internetu.

Czy taki sposób zapewniał wysoką jakość? Niekoniecznie. W prawdzie dawał szansę na przyzwoity poziom, ale słyszałem o encyklopedii gdzie komunizm był pod „o”, bo hasło brzmiało „o komunizmie”, czy pochodząca z tej samej encyklopedii definicja dżezu jako muzyki moralnie zgniłego zachodu. Niemniej były szanse na wysoką jakość.

Zatem powoływanie się na encyklopedię PWN wydaną w latach 70. czy 80. dwudziestego wieku jest bezpieczne z wyjątkiem haseł politycznych. Oczywiście, zawężenie grona redakcyjnego do kilkudziesięciu osób, nawet jeśli każda miała kilku współpracowników, powodowało długotrwałe gromadzenie materiału, a zatem aktualność wiedzy była dość umowna.

Odpowiedzią na tradycyjny sposób tworzenia encyklopedii miała być Wikipedia. Dzięki temu, że „każdy” może wziąć udział w tworzeniu haseł, rozwija się ona wyjątkowo szybko. Nie było w niej administratorów, tylko moderatorzy. (Teraz się to chyba zmieniło.) Daje to szybki przyrost masy, ale działa do czasu. Gdy pojawia się ktoś nowy, to jeśli ma odmienne zdanie od zdania dotychczasowych autorów, to będzie wycinany. Argumenty jakich się używa, nie mają nic wspólnego z niesieniem możliwie aktualnej wiedzy do szerokich kręgów społeczeństwa.

Jeśli każdy może pisać hasła do Wikipedii, to pojawia się pytanie o poziom tych haseł. Oczywiście, jeśli wybitny specjalista pisze hasło ze swojej dziedziny, to pewnie będzie dobre. Pewnie tak, dopóki nie przyjdzie inny specjalista albo amator, czy wręcz dyletant i nie stwierdzi, że on ma inne zdanie na dany temat. Hasło może być wielokrotnie zmieniane, a zmiany nie muszą iść w kierunku lepszego.

Nawet jeśli hasło jest dobre, nie ma możliwości kierowania się nazwiskiem autora przy przeglądaniu haseł, bo autorzy nie występują w opisie hasła. Hasła są tworzone zbiorowym wysiłkiem społeczności, zatem autor ma na imię „wszyscy czyli nikt”.

Podstawowym problemem jest odsianie ziaren od plew w Wikipedii. Jako specjalista od psychiki, mogę odpowiedzialnie stwierdzić, że każde hasło z zakresu psychologii zawiera mniejsze lub większe błędy, w tym błędy wynikające z odwoływania się do haseł, które są zdefiniowane w innej koncepcji metodologicznej, przez co całość jest co najmniej niezrozumiała. Przy czym nie dotyczy to tylko polskiej wersji Wikipedii. Gdy sprawdzałem hasło „inteligencja emocjonalna” w angielskiej wersji Wikipedii jako twórca tego terminu figurował Daniel Goleman, jego popularyzator.

Opisany w jednym z wątków problem z umieszczeniem hasła „salon24”, pokazuje, że „wolność” nie jest już wartością wśród wikipedystów.

Co zatem zrobić, żeby encyklopedia internetowa łączyła wysoki poziom, dużą szybkość rozwoju i wielość stanowisk?

Po pierwsze nie wszyscy autorzy są sobie równi. Pamiętanie o tym jest jednym z założeń podstawowych. Po drugie, nie wszystkie hasła są równie dobrze napisane. O tym też trzeba pamiętać. Po trzecie, ktoś musi odpowiadać, za to co udostępnia innym.

= ^ =

W moim pomyśle, który prędzej czy później zamierzam zrealizować, będą dwie kategorie autorów.

Hasła tych pierwszych będą wyraźnie zaznaczone, tak że jeśli ktoś będzie używał imienia i nazwiska, ale nie będzie należał do grupy I, to będzie to widać na pierwszy rzut oka. To rozróżnienie będzie rekomendacją ze względu na autora. Oprócz tego przewiduję rekomendowanie ze względu na jakość hasła. Takie hasło umieszczona nawet przez anonimowego internautę, będzie oznaczona jako wiarygodna, co również będzie rozpoznawalne na pierwszy rzut oka. (Autorom większej ilości haseł, z których większość czy wszystkie będą uzyskiwały certyfikat jakości, będę proponował osobiste spotkanie i przejście do kategorii I.) Przewiduję również wyraźne zaznaczanie haseł zawierających treści sprzeczne z prawem lub głupoty. Te treści będą dostępne tylko dla dojrzałych, zalogowanych użytkowników systemu, którzy wyrażą wolę posiadania dostępu do takich treści.

Zatem kwestia jakości haseł jest rozwiązana. Powolny wzrost ilości haseł autorów wiarygodnych i szybki przyrost haseł wątpliwych. Użytkownik sam wybiera z czego korzystać. Oczywiście muszą być dostępne różne filtry, takie jak:

Oczywiste jest dla mnie, że przy dzisiejszym stanie wiedzy nie ma możliwości sformułowania takiej definicji psychiki, jaka zadowoli wszystkich psychologów. Zatem należy umożliwić umieszczanie konkurencyjnych definicji, zaznaczając z jakich pozycji teoretycznych wychodzi autor danej wersji hasła. Oczywiście to stanowisko teoretyczne musi być też możliwe do zastosowania jako filtr.

Tak z grubsza wygląda projekt przedsięwzięcia…

¹ definicja z portalu Interia http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=128790