Pan Y nie potrafi odróżniać uczuć, emocji i postaw. Co prawda, N coś mu próbował onegdaj wytłumaczyć, ale bez większego skutku. Już przy imperatywno atrybutywnym charakterze emocji etycznych Pan Y zaczął nerwowo myśleć o niczym, zaś przy względnie trwałej dyspozycji do emocjonalnie zorientowanych zachowań jednorodnych włączył sobie w komputerze (bycie wirtualnym ma zasadnicze zalety) muzykę z pod znaku Die Toten Hosen. Też niewiele rozumiał, ale jakby bardziej mu się podobało.

Potem Pan Y zastanawiał się, czy brak jakiś uczuć, emocji, albo i postaw nie jest czasem odrębną, przeciwnie skierowaną postawą, emocją uczuciem. Jakby tego N słuchał uważniej, to by wiedział. Trochę się mu zrobiło wstyd, że nie słuchał.

Jakoś to się Panu Y przypomniało wczoraj, a wzmocniło dzisiaj. Bo nie do końca potrafi opisać jedną z cech charakterystycznych N, który uporczywie i publicznie odmawia wstydzenia się, podczas gdy w prywatności się wstydzi przez lata. Niedawno się wstydził, bo sobie przypomniał jak w dzieciństwie przez pomyłkę wziął sąsiadki torbę z zakupami, za babciną. I coś tam wyjadł słodkiego.

Pan Y woli zakładać, że jest to wyuczona postawa, bo gdyby N miał to przyrodzone, to Pan Y musiałby się za niego wstydzić, a Pan Y robi to niezmiernie rzadko. Nie lubi.

Dzisiaj Pan Y uznał, że nadarza się idealna okazja, żeby się trochę poznęcać, bo N ma kłopoty z chodzeniem. Kolejna przypadłość wieku. Pan Y nie bardzo rozumie, jak można kłaść się spać zdrowym, a wstawać chorym, ale N go uprzedzał, że będzie coraz gorzej. I dotrzymuje słowa. Dobrze, że mu coś nie odpadło.

Nie odpadło, ale żyć nie daje. Prawa noga. Ani chodzić, ani jeździć samochodem. Ponieważ, wskutek przymusowego immobilizmu, pod znakiem zapytania stanęła niedzielna obecność N w murowanym kościele, Pan Y zapytał N, czy się nie wstydzi tego co wczoraj ponawypisywał i – w ogólności – czy i czego się wstydzi.

Zwłaszcza, zaś, chciał dociec tej różnicy: między prywatnie, a publicznie.
N, początkowo, starał się wytłumaczyć Panu Y, że się myli, że to coś, co nazwał błędem perspektywy. Że niby tylko z daleka tak to wygląda, ale tak naprawdę nie chodzi o to, czy coś jest w prywatności, czy publicznie, tylko, za co się warto wstydzić.

– Panie Y – mówił, nieco wykrzywiony bólem N – zastanów się Pan, na miarę swojego wirtualnego umysłu się Pan zastanów, dlaczego i czego ja powinienem się wstydzić.

– Na przykład: za tego Rydzyka dyrektora – ciągnął – czy ja powinienem? Nieznajomy jest mi to człowiek. Radia nie słucham, gazety ichniej nie czytam, a telewizje widziałem raz, ale to było za granicą. Doceniając potrzebę docierania z modlitwą do ludzi starszych i osamotnionych, uważam, że polityczne aspekty jego działalności są godne potępienia. Zarówno w wymiarze wewnętrznym, gdzie służą podtrzymywaniu i budowaniu idiosynkrazji, jak i zewnętrznym, bo służą Rosji, a tej – jak Pan wie – obawiam się, a przez to nie lubię. Mówiąc najprościej, uważam, że źle czyni. Ale muszę przyznać, że w zasadzie o nim nie myślę, dopóki ktoś (a zdarza się to często) nie karze mi się z tego Rydzyka tłumaczyć i się wstydzić.

– Ale dlaczego mam się wstydzić? Czy to ja go powołałem na dyrektora? Czy ja kupuję jego gazetę? A jeszcze do wstydu zachęca mnie, dajmy na to, ktoś, kto głosował na partię, która mniemaną potęgę owego Rydzyka podniosła do niebywałych rozmiarów. Jak taki jest chętny do wstydzenia, to niech zacznie od siebie – zeźlił się N, który właśnie przespacerował się po mieszkaniu i okazało się, że jak na dzisiejszy dzień, mieszkanie jest stanowczo za duże.

–I wie Pan, Panie Y, przypomniała mi się historia z początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy to uraziłem ego jakiegoś młodego człowieka. Onże, urażony zapytał mnie wtedy, dlaczego tak dużo mówię o zbrodniach komunistycznych, a wcale nie wspominam o odrażających zbrodniach Inkwizycji?

Odpowiedziałem, że pewnie dlatego, że ja zawodowo zajmuję się tym co hic et nunc, zaś z tego co mi wiadomo sprawcy interesujących go złowrogich czynów nie żyją już od dość dawna.

–Bo Panie Y, ja się nie wstydzę za Inkwizycję, za wojny religijne i inne takie. Nie zachwycam się. Ale ja nie mam z tym nic wspólnego, a ja zwykłem się wstydzić tylko za to, co zrobiłem sam. I dobrze Pan wiesz, że nie żałuję sobie i siebie w tym zakresie, choć wstydzenia się nie lubię, dla jego ogólnej nieprzyjemności. Ale za innych się wstydzić nie zamierzam. Jeśli ktoś złą o innych opinię rozciągnie na mnie, bez mojego zawinienia, tylko, dlatego, że jestem podobnie łysy, albo jeżdżę samochodem popularnej marki, to trudno. W ogólnym rozrachunku, sobie, nie mnie, wystawi opinię. Powinien się takiej opinii wstydzić. Choć zapewne spróbuje mnie do wstydzenia się namówić. Niedoczekanie

–Oczywiście, taki brak wstydu czyni mnie zabytkiem, trudnym do przyjęcia w nowoczesnym otoczeniu – kontynuował N, który właśnie przeczytał emalię o nierozumieniu, której nie zrozumiał, co go z kolei o zirytowało – ja się nie wstydzę tak wielu, rzeczy, że czasem się zastanawiam, czy tego niewstydzenia nie powinienem się wstydzić. Ale szybko mi przechodzi.

–Nie wstydzę się swojej wiary, ani swojego Kościoła. Ani patriotyzmu i swojej Ojczyzny. Nawet Grochowa się nie wstydzę, choć ludzie tu czasami tak pijani, że nawet raz na Pasterce księdza pobili. I brudno jest. Ale ani to ja tego księdza pobiłem, ani ja śmiecę. To, czego się mam wstydzić?

–Nie wstydzę się bycia mężczyzną, mimo świadomości, że dominacja kulturowa wyzbyła kobiety wielu praw i uczyniła im życie gehenną. Wiem, że mój Kościół potrzebował wiele czasu zanim się zorientował, że kobieta jest pełnoprawnym człowiekiem. Ale nie wstydzę się za dawne cudze błędy. Po prostu nie. Równie dobrze mógłbym się wstydzić za trójpolówkę.

- Ja, Panie Y nawet się nie wstydzę korzystać z pisuaru, a mam wrażenie, że wielu młodych się wstydzi. A ja nie.

N wziął sobie proszek przeciwbólowy, ale to niewiele poprawiło sytuację, bo gadał jak nakręcony, żeby swoją niemoc zagadać. Pan Y podejrzewa, że N wstydzi się swojej postępującej słabości i odciąga od niej, tak swoją, jak i cudzą uwagę.

–Ja się Panie Y nie wstydzę także za kolonializm i brzydkie praktyki białego człowieka. Nie wstydzę się komunizmu, w którym żyłem przez dziesięciolecia. Nie wstydzę się antysemityzmu, który mam za stanie jedną nogą w zbrodni. Za apartheid się nie wstydzę, ani za getta ławkowe. Potępiam. Czasami używam słów brzydkich. Mam nadzieję, że znalazłbym w sobie siłę, aby się przeciwstawiać recydywie. Nie wstydzę się.

–Bo jeśli się czegoś wstydzę, to tylko wtedy, gdy sam coś zrobię złego, albo – przez działanie, lub zaniechanie – się przyczynię, choćby tak, że mogąc się przeciwstawić, nie przeciwstawię. Nie narzekam na brak roboty w tym interesie, jak Pan wie. Czasem niektóre rzeczy muszą latami czekać, żeby na swoją kolejkę mojego wstydzenia się trafić.

Pan Y trochę był zbity z tropu. Od tego manifestacyjnego bezwstydu.

Dawniej „bezwstyd” mu się z czymś innym kojarzył. Jakby przyjemniej. Ponieważ nie rozumiał, więc zapytał N, czy on jest szczęśliwy od tego brudu, chuligaństwa, głupoty i antysemityzmu.

– Panie Y, Pan ryzykujesz odejściem do wirtualnego niebytu. Czy Pan taki głupi się od tego Internetu zrobiłeś? Przecież brak wstydu to nie jest duma. Brak wstydu nie oznacza, że nie widzimy zła, które robią inni, czasem podobni do nas. Nasi bracia w wierze, nasi współrodacy, koledzy i sąsiedzi. To, że nie jesteśmy za coś odpowiedzialni, nie zdejmuje z nas obowiązku ocen i powinności przeciwstawiania się.

–Zło powinno zostać nazwane złem, a głupota głupotą. Nawet, jeśli zło czyni sąsiad z kościelnej, albo szkolnej ławki. Prezydent, pierwszy minister, biskup. Nawet, jeśli głupoty gada osoba, którą darzymy uczuciem, albo kolega z blogowiska…

N jeszcze coś mówił, ale Pan Y myślał już jednak o czymś innym i słuchał Gianny Nannini, która śpiewała, że jakaś inna pani jest bardzo ładna. Troszeczkę wstydził się, że nudzą go wywody N i że słucha w niedzielę Gianny Nannini.

Postanowił mu o tym nie mówić.