Hrabia miał pecha, że przyszło mu zmierzyć się z oczekiwaniami narodu nieskłonnego do budowania.

Spójrzmy na bohaterów działających na wyobraźnie Polaków: Kmicic, Wallenrod, Skrzetuski. Wszelkiej maści Raptusiewicze z szabelką w dłoni ruszający do walki z wiatrakami. O mądrości bohaterów raczej się nie pamięta. Raczej to jaki był cwany. Brawura nas zabija. Dzisiaj też (stąd np najwyższy wskaźnik w Europie ofiar śmiertelnych w wypadkach samochodowych)

Aleksander Wielopolski jak się za młodu wyszumiał w trakcie Powstania Listopadowego to przeżuł porażkę i wyszło mu, że z motyka na księżyc nie ma co się porywać. Wykoncypował szerokie reformy, które miały podciągnąć gospodarczo Kongresówkę. Pracował nad przywracaniem Polakom miejsca w administracji Królestwa, samorządów i szkolnictwa. Chciał by Królestwo z pomocą Rosji zwróciło się przeciw Prusom. Rozumiał to Bismarck, który obawiał się wpływów Wielopolskiego na dworze Aleksandra II.

Jednak Wielopolski miał jedną poważną wadę. Nie potrafił zjednac sobie społeczeństwa. Jego pozytywistyczna myśl polityczna poległa z romantycznym zapałem rodzimych raptusiewiczów. Gdy do tego jeszcze sie dołoży ogromną dumę (wg legendy przed audiencją u cara siedział, a gdy zwrócono mu uwagę, że należy wstać, bo car wchodzi miał stwierdzić, że wstanie dopiero przed swoim królem) to wyjdzie nam jego wielka pomyłka, która go wpedziła w ocenach historyków do obozu zdrajców. Nieszczęsna branka miała być w jego mniemaniu pacyfikacją głupoty rajfurów niszczących jego pracę, by poprzez lojalność wykupić Polskę. Choć watpię czy w ocenie hrabiego mieliśmy szanse na niepodległość. Gdy działał Rosja carska wydawała sie równie niezwyciężona jak ZSRR w 1980.

Tu mozna sie doszukać podobieństwa, że perspektywa naszej dzisiejszej wiedzy przesłania działania ludzi w owym czasie. W 1863 roku Polacy chwycili za broń. Bocheński był przekonany, że pomogło to scalić Niemcy, gdyż Bismarck zawarł sojusz z Rosją i niejako się zabezpieczył przed tym mocarstwem

W 1980 Polacy wybrali ugodę. Dla potomków romantycznych Raptusiewiczów to było za mało.

Jak ocenić Wielopolskiego?
Dla mnie był patriotą. Otarł się o geniusz. gdyby wygrał stawiano by mu pomniki. On przegrał. Geniusz zamienił się w zdradę, polskiego Quislinga.

ps. Gdyby nie powstanie styczniowe to Bismarck na pewno tak szybko by nie dokonała swego dzieła. Gdyby Bismarckowi nie udało się scalić Niemiec nie byłoby pierwszej wojny światowej. Bez wojny w 1914 nie mieliśmy szans na odzyskanie niepodległości. Historia jest piękna.