O czym, a zwłaszcza jakim językiem może rozmawiać robotnik z inteligentem? Dodam, że mam na myśli prawdziwego robotnika, a nie doktora filozofii pracującego w fabryce samochodów. To samo z inteligentem.

Przeczytałem wczoraj, dostępny online fragment książki, która zostanie wydana na dwudziestą rocznicę wyborów z czerwca 1989 – “Gwiazdozbiór w Solidarności”.

Są tam miejsca, które dobrze ilustrują krzyżowanie się światów w czasach przed i po powstaniu WZZ:

Jeśli opozycja miała wyjść poza zamknięte inteligenckie enklawy, trzeba było zaproponować coś więcej niż obronę przed represjami. (...) Nazwa Komitet Obrony Robotników, przyjęta zapewne w szlachetnej intencji, wyrażała protekcjonalny stosunek do robotników. Borusewicz nigdzie nie pracował, a żaden z członków KOR-u nie pracował w przemyśle. Członkowie KOR-u byli ekspertami w sprawach opozycji intelektualistów oraz rewizjonizmu ideologicznego i skorzystaliśmy z ich wiedzy. Natomiast oni nie chcieli niczego dowiedzieć się o rewizjonizmie gospodarczym i opozycji środowisk technicznych, w tym również robotników. Zaprzeczali w ogóle możliwości wystąpienia takich zjawisk i procesów. (...) KOR-owcy dziwili się, co dwójkę inżynierów przyciągnęło do opozycji. Nas dziwił w opozycji udział inteligencji humanistycznej. (...) W czasie takich dyskusji dość szybko odkryliśmy, że członkowie KOR-u, deklarujący zatroskanie losem robotników, nie znają robotników i przynajmniej niektórzy mają do nich stosunek nieco lekceważący. (...) Nie tylko KOR-owcy, również znaczna część inteligencji i to zarówno humanistycznej, jak i technicznej, wierzy, że wszystko wie lepiej od robotników. (...) Spieraliśmy się na ten temat z Michnikiem, który dziwił się, dlaczego tyle czasu tracimy na rozmowy z tzw. prostymi ludźmi. (...) Więcej czasu poświęcaliśmy na rozmowy z robotnikami również dlatego, że robotnicy mieli więcej odwagi, aby przyznać, że się boją. Już po krótkiej rozmowie człowiek mówił: „To mi się podoba, ale się boję” – albo deklarował: „To mogę robić, ale żeby tak z nazwiska, to bym się bał”. Pomoc tych ludzi była nieoceniona; kupowali papier, szarfy, kwiaty, robili w fabrykach rakle i ramki, przepisywali na maszynie, udostępniali mieszkania. Inteligenci potrafili zająć nam kilka godzin na uczone wywody, że to nie ta metoda, nie ten moment, że najpierw odnowa moralna, itp., itd., zamiast powiedzieć po prostu, że się boją.

Później, w ramach codziennego spaceru online, pobuszowałem po różnych blogach. I wtedy przyszło mi na myśl, że to samo krzyżowanie się światów dzieje się online, bo przecież pseudonim nie jest w stanie ukryć, czy mamy do czynienia z robotnikiem, czy z inteligentem, jakkolwiek te określenia byłyby swoją drogą względne.

Ludzie mają odruchową skłonność do otwierania się na swoich i unikania obcych, w wymiarze, o którym tu mowa. Lgniemy do tych, którzy są do nas podobni, z którymi wyczuwamy dostatecznie wiele wspólnych mianowników.

Całkiem możliwe, że większość okazji do irytacji i znużenia sieciową rzeczywistością bierze się wcale nie z napotykanego braku dobrej woli u rozmówców, ale właśnie z tej trudności, jaką jest nawiązywanie pozytywnych relacji z ludźmi nam obcymi – obcymi nie tylko dlatego, że nie znamy ich twarzy, ale zwłaszcza dlatego, że idą przez życie inną drogą niż my, a także funkcjonują w innych kontekstach, na innych piętrach społecznej rzeczywistości.

Zatem czy te różne światy rzeczywiście się krzyżują, rzeczywiście się spotykają, czy raczej mijają, lub co najwyżej zderzają?

Czy w ogóle powstałyby WZZ, czy powstałaby Solidarność, gdyby zabrakło wtedy ludzi, którzy potrafili skrzyżować obce sobie światy?

Czy dziś możemy spodziewać się, że coś wniesiemy do naszej polskiej rzeczywistości i historii, jeśli będziemy unikać niekomfortowych spotkań, trudnych relacji, wysiłku budowania wspólnego dobra, które przekroczy granice strzeżonych osiedli i różnych zamkniętych enklaw relacji na wyższym poziomie?

Dziś, gdy nie mamy już jednego wspólnego wroga, gdy za publikowanie krytycznych opinii nie grożą nikomu długoletnie wyroki, jeszcze trudniej zadawać sobie takie pytania.

I o ileż trudniej uprzeć się, by znaleźć dobre odpowiedzi.

2009 sergiusz
Notka opublikowana na zasadach Creative Commons License.