Od pewnego czasu pana Y dręczy głębokie przekonanie, że z jego N jest coś nie tak.
Mianowicie N nie jest antyklerykałem.

N nie jest najlepszym katolikiem, z pośród znanych panu Y, ale niewątpliwie się stara. Uczęszcza w niedzielę, dba o religijne wychowanie dziecka. Ale to przecież o niczym nie świadczy, bo przecież nie on jeden. Obraca się wśród rozwodników, agnostyków i byłych (z racji wieku) libertynów. Zna (choć nie są to więzi nazbyt bliskie) prawników, celników, aktorów, polityków i przedstawicieli innych co najmniej równie grzesznych zawodów. Pozwolił Panu Y prowadzić bloga, na – jak to pięknie ujął niejaki Kejow – czerwonym Tekstowisku . Radia z Torunia nie słucha. Telewizji tamtejszej nie ogląda. Kłopot polega na tym, że przy tym wszystkim, N w zasadzie do księży, branych en masse nic nie ma.
Zazwyczaj mówi, że traktuje ich jak przedstawicieli bardzo ważnej profesji. Może nawet arcyważnej, ale widzi w nich ludzi, a nie przekaźniki. Ludzi podatnych na grzech, jak wszyscy inni. Jasne, N wołałby, aby duchowni byli bliżsi świętości. Oburzają go występki duchownych, czy to poważne, jak molestowanie seksualne, albo współpraca z SB, czy to drobne jak codzienna pazerność i nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu. Ale tak samo oburzają go podobne występki nauczycieli, policjantów, czy terapeutów.

Jasne, że N widzi hipokryzję duchowieństwa, trudno nie dostrzec tego żyjąc w kraju antyklerykalnych katolików, którzy szybko zadbają, aby każdy przypadek domniemanej hipokryzji dotarł do uszu albo oczu N. Nie widzi on w tym zresztą nic złego, bo uważa, że zło skrywane jest stokroć bardziej niebezpieczne, a ludzi, którzy skłonni są skrywać złe uczynki tych, którzy stoją po ich stronie barykady, jest bez liku. Dotyczy to zresztą nie tylko katolików. Szczególną uwagę N przyciągają ci, którzy nie należąc do Kościoła, uważają za stosowne pouczać jego hierarchię i wiernych w kwestii hipokryzji i zakłamania. Zdaniem N było by pięknie, gdyby takie zjawisko się rozszerzyło. Ideałem byłaby sytuacja społeczna, w której przestępcy i ci, którzy działają praeter legem częściej zwracali uwagę na etykę policjantów i głośniej nawoływali o poprawę ich obyczajów, ganiąc przekupstwo, lepkie ręce i skłonność do współpracy z przestępcami, tudzież postulując rygoryzm i większą wykrywalność.

Pana Y od początku intrygowała postawa N. W zasadzie powinien być antyklerykalny. Wykształcenie, profesja, otoczenie, w którym się obraca bardzo by temu sprzyjały. Tak, N bardzo by się nadawał na antyklerykała. Zanim się w sprawie dostatecznie rozeznał, Pan Y podejrzewał, że zasadniczą rolę odegrał tu przypadek. Na przykład to, że N nie musiał się rozwodzić, bo dobrze wybrał przy ożenku. Ot trafiło mu się jak ślepej kurze na Służewcu. Zresztą sam N często uzasadnia swoje stanowisko tym, że miał szczęście, bowiem nie spotkał na swojej drodze złych pasterzy, za to dobrych, to aż za często.
Po pewnym czasie Pan Y zrozumiał, że N trochę oszukuje. Tak naprawdę , to nie chce dyskutować z otaczającymi go antyklerykałami, agnostykami innowiercami i Osobistymi Nieprzyjaciółmi Pana Boga. Złych księży spotykał. I takiego, który pozbył się z parafii konkurenta, który był zbyt popularny, i takiego, który dziewczynie, działaczce ruchu oazowego, odmówił ślubu kościelnego, bo ta chodziła na zajęcia z etyki, pragnąc sobie uzupełnić wiedzę o ludzkich światopoglądach. W końcu, N poznał też osobiście arcybiskupa, który jak się później okazało, splamił się współpracą (N nie ma w tej mierze specjalnych wątpliwości). N widział różnych duchownych. Zresztą w kwestii świętości sakramentów, to też miewał wątpliwości i dokonywał wyborów.

Może właśnie dlatego, że zdaniem N, najważniejszym darem, jaki otrzymał, jest dar wolności wyboru, w kwestiach zasadniczych nie zamierza on nikomu wyborów ułatwiać, ani z obranej samodzielnie drogi zawracać. N niczego nie jest pewien. Mówi, że Wiara nie jest pewnością, a przekonaniem. Sam w sobie uważa, że Wiara i Wspólnota nie powinny być oceniane z perspektywy jednostkowych nadużyć Administracji. Nie używa też skrótu „KK”, a moher budzi w nim zupełnie inne i to dość frywolne skojarzenia, o których może kiedyś Pan Y opowie. Ale rozumie, że inni mają odmienne poglądy i inne skojarzenia, do których, jego zdaniem, mają oczywiste prawo. Jak Yossarian do snów o rybie.

Pan Y, co rzadko się zdarza, prawie całkowicie zgadza się w tych kwestiach z N. Może wolałby, żeby ten wyraźniej i głośniej mówił o potrzebie równych kar za równe winy, ale znając poglądy N na równość wobec prawa (nazywa ją „najpiękniejszym kłamstwem demokracji”) nie nalega zbyt mocno.
Pan Y trochę też żałuje, że N nie ma daru, a może chęci przekonywania, że nie ma w nim woli dyskusji o sprawach zasadniczych. Choćby o swoich własnych wyborach i ich uzasadnieniach. Ale żałuje tylko trochę. Może dlatego, że spodobało mu się, jak kiedyś N odpowiedział nauczycielowi, który się skarżył, że kiedy mówi o potrzebie ukarania zbrodni komunistycznych, to uczniowie zawsze go pytają, dlaczego zbrodnie Inkwizycji mają zostać bezkarne?
- Niech Pan im powie, że to między innymi, dlatego, iż odpowiedzialni za te zbrodnie biskupi już nie żyją.

Kiedy Pan Y wprost spytał N dlaczego nie jest antyklerykałem, ten wyśmiał go i spytał, czy pamięta jak Kargul w Samych swoich stwierdził, że ludzie nie dzielą się na tych „z za Buga i nie z za Buga”, tylko na mądrych i głupich. Zdaniem N, ani statystyka, ani nauka społeczna, nie pozwalają twierdzić, że głupi są częściej reprezentowani wśród „moherów”, niż wśród ich krytyków. Podobnie grzesznika z równym prawdopodobieństwem spotkać można wśród księży, jak i w reszcie populacji. Podobnie tak samo często księża pouczają bliźnich, jak bliźni księży. Tyle, że księży lepiej widać (trochę za sprawą monochromatyczności), tak jak polityków, sędziów etc. Przyjmując dar wiary, twierdzi N, bierzemy sobie na ramiona księży. A czasem też księże gospodynie.

Pan Y postanowił być tym razem bardziej błyskotliwy i postanowił na koniec zacytować Kartezjusza (jak tolerancja, to tolerancja):
Rozsądek jest rzeczą najsprawiedliwiej rozdzieloną na świecie: każdy bowiem mniema, iż jest w nią tak dobrze zaopatrzony, że nawet ci, których najtrudniej zadowolić w innych sprawach, nie zwykli pożądać go więcej, niż go posiadają

Oczywiście dotyczy to równie dobrze i Pana Y i samego N.