Co jakiś czas powracają rozmowy o tym co zrobić z naszymi szkołami. Dla niektórych receptą uniwersalną jest sprywatyzować. Może jest to metoda, ale potrzebne są ogromne zmiany systemowe i przede wszystkim mentalne. W moim przekonaniu społeczeństwo nie jest do tego przygotowane, zbyt gwałtowne ruchy zamiast sytuację uzdrowić to w miejsce jednych patologii zafundują nam inne.
Rozumiem argumenty o zniesieniu przymusu szkolnego, ale czy nie wpędzimy się w tym samym w potrzebę zamykania sie w klasowych gettach. Z jednej strony rodzice świadomi potrzeb edukacyjnych, a z drugiej lumperka, która idzie na łatwiznę i szybko będziemy mieć meksyk na naszych ulicach. Można jednak osłodzić przymus szkolny poprzez większą dowolność w samych szkołach, a skoro w większości krajów uznaje się, że należy dzieciaki “skoszarować” w szkołach to “coś jest na rzeczy.”
Ci, którzy zrozumieli, że rewolucja prywatyzacyjna polskiej oświaty jest posunięciem zbyt radykalnym nawołują do wprowadzenia bonu oświatowego. Wielokrotnie czytałem, że bon jest ratunkiem dla zastałych układów, że urynkowi polskie szkolnictwo i wydobędzie je z marazmu. Dopóki bon był bliżej nieokreślonym bytem z dalekiej przyszłości to niezbyt mnie interesował. Jednak minister Hall jest zwolennikiem bonu i jego wprowadzenie staje się coraz bardziej realne. Tym samym poświęciłem mu chwil kilka i jestem zawiedziony. Co prawda nic jeszcze nie jest doprecyzowane poza chwytliwym hasłem, że pieniądze idą za uczniem i to wprowadzi kwasirynkowe mechanizmy w oświacie. Jest to melodia wygrywana w kółko i chyba niespecjalnie się ludzie zastanawiają jak ją połączyć z rzeczywistością. Tymczasem proponuję pewną symulację.

Miejscowość X ma trzy podstawówki
SP 1 ma 250 uczniów
SP 2 ma 500 uczniów
SP 3 ma 300 uczniów

Do SP1 chcą wszyscy, bo to najlepsza szkoła w mieście. Co zmieni bon?
Jeśli SP1 będzie chciało wchłonąć większą ilość uczniów, bo za nimi przyjdą pieniądze to albo wprowadzą system dwuzmianowy, albo zawyżą liczbę uczniów w klasie. Oba przypadki maja duże szanse na to, żeby stracić na jakości. Nie ma co się oszukiwać ilość nie idzie w parze z jakością. Tymczasem bon stymuluje zachowania stawiające na ilość. Z drugiej strony SP2 jako nowsza szkoła z basenem przy szkole na starcie ma olbrzymi handicap. Goniąc za klientem może wabić kolorowym opakowaniem kryjąc tandetę w środku. Zanim rodzice odkryją ta tandetę to po SP1 pozostanie wspomnienie, a tandeta wykosi konkurencję.

Nie muszę dodawać, że w szkołach wiejskich i małomiasteczkowych czyli ponad 60% w Polsce wprowadzenie bonu nic nie zmieni. Iluż rodziców w pogoni za jakością będzie dowozić na własny koszt swoje dzieci kilkanaście kilometrów?

No to jak zostaje po staremu? Oczywiście, że nie, ale szukałbym rozwiązań, które faktycznie doprowadzą do zmian w szkole, a nie jedynie je markują. Bon może być pomysłem na szkoły ponadgimnazjalne, które faktycznie konkurują między sobą. Jednak nie chciałbym, żeby odgrywano tu scenariusz jak ze studentami rzeszowskiej Politechniki. Przyjmowano każdego i na pierwszym roku było po 500 osób, a za studentami szły pieniądze. Po roku zostawało 50 studentów. kto nie wiedział co ze sobą zrobić lub uciekał przed armija to na polibudę. Zawsze chętnie przygarnęła, kasę przytuliła i pseudo studenta pozbawiła złudzeń w sesji zimowej. (kto za takie zabawy płacił? Pani płaciła, pan płacił i ta pani w zielonym swetrze też płaciła)

Pomysłem na bon jest model słowacki. Tam uczniowie dostają określoną pule na zajęcia dodatkowe. Tu szkoły moga się ścigać w atrakcyjności oferty, a nauczyciele czują sens robienia zajęć dodatkowych. Owszem trudno porównać zajęcia z piłki halowej z fizyką, ale nie wszyscy lubią czy mogą piłkę kopać. Bardziej obawiałbym się patologii, że nauczyciel wymusza uczestnictwo na swoim kółku haftu, żeby dostać dobrą ocenę z plastyki. Jednak walorem będzie sprawdzian dla rodzica, jak kieruje rozwojem swojego dziecka. Czy wysyła na kurs origami czy kółko modelarskie?

Do wprowadzenia bonu jeszcze droga daleka, ale póki co jawi się on jako bańka mydlana. Pozornie ciekawa, ale pusta w środku. Nie dostrzegam w nim walorów, które popchnęłyby polskie szkoły w kierunku oczekiwanych zmian.