Proces Wojciecha Jaruzelskiego i innych członków Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, a także członków ówczesnych władz partyjnych, wzbudza w mediach dość skrajne komentarze. Zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy sądzenia generała, wychodzą z różnych przesłanek. I najczęściej, co jest już polską specyfiką rozpatrywania historii najnowszej, próbują odnieść proces do teraźniejszości.

Zrozumienie motywacji działań uczestników stanu wojennego (jego sprawców, uczestników dobrowolnych, mimowolnych… i przymusowych), jest odsuwane na bok. Przyczyną tego jest to, że obie strony, rozpatrują sprawę, jako element nie tyle samej historii, lecz tak zwanej polityki historycznej, swego rodzaju boju o pamięć. To rzecz, która w skrzywionej formie została nam w życiu społecznym po tak zwanej IV RP.

Warto pamiętać, że proces, który jest de facto procesem politycznym, jest prowadzony przed sądem karnym, na podstawie paragrafów o przestępstwie pospolitym. Przeciwnicy wprowadzenia stanu wojennego nie znaleźli innych możliwości, aby dopaść generała, niż zniżenie się do swego rodzaju łamańców prawnych. To zaciemnia obraz samego procesu, który stara się rozjaśnić swoimi wyjaśnieniami Wojciech Jaruzelski, ale to z kolei powoduje nerwowe, żeby nie powiedzieć, histeryczne reakcje. Antoni Dudek, historyk IPN, doradca prezesa Janusza Kurtyki, skomentował wczorajsze wyjaśnienia generała, składane przed sądem, oświadczając, że ten tłumaczy się jak dyktator.
Pomijając sformułowani Dudka, warto pamiętać, że IPN, jego pion śledczy, jest właśnie oskarżającym Wojciecha Jaruzelskiego i tego rodzaju komentarze, jakie usłyszeliśmy wczoraj, można określić jako próby nacisku na niezawisły sąd. Rzetelny naukowiec powinien się odnieść do zeznań oskarżonego w formie publikacji, a nie emocjonalnej wypowiedzi do kamer.

Nie da się rozpatrywać, historycznie i politycznie, procesu Wojciecha Jaruzelskiego, bez kontekstu Okrągłego Stołu. Kilkakrotnie już stwierdziłem, że ten proces jest złamaniem swego rodzaju porozumienia społecznego, umowy, jaką zawarł Wojciech Jaruzelski i jego środowisko polityczne, z innym środowiskiem, reprezentowanym przez działaczy opozycji demokratycznej. Można to porozumienie, które doprowadziło do częściowo demokratycznych wyborów w roku 1989, różnie nazywać – umową społeczną, kontraktem, czy paktem – ale jest bezspornym faktem, że dokonało się to w formie pokojowej – i dobrowolnej. Nikt, a ni nic (poza mediacjami Kościoła Katolickiego) nie zmuszał Jaruzelskiego do wejścia w ten układ i podporządkowaniu się całego aparatu państwa, w tym aparatu represji, ustaleniom wydyskutowanym przy stole negocjacyjnym.

Nie czas i nie ten problem generaliów państwowości i społeczeństwa, aby tu przywoływać podstawy teoretyczne i filozoficzne umów społecznych, chociażby Johna Locke’a, którego teoria polityczna zawierała również te zagadnienia. Warto jednak wspomnieć, że Okrągły Stół przywoływał i przywracał w Polsce, właśnie w formie nowej umowy, rządy prawa i demokracji, które są w jego poglądach i pracach zawarte, w tym przywrócenie władzy całej wspólnocie, społeczeństwu.

Wojciech Jaruzelski, w porozumieniu z opozycją, w kwietniu 1989 roku, kiedy zostały podpisane porozumienia, stworzył nową, legalną władzę państwa, która uzyskała zgodę i aprobatę społeczeństwa. Zostało to potwierdzone wyborami z czerwca tegoż roku. Warto pamiętać, że była to decyzja suwerenna ówczesnej komunistycznej władzy, która oddała władzę społeczeństwu, otwierając szeroko drogę do demokratyzacji życia społecznego. Oczywiście, nie mogło się to odbyć bez wpływów zewnętrznych, poruszonych radziecką pierestrojką, ale to właśnie w Polsce zaczęła się tak zwana Jesień Narodów, które zwieńczeniem był upadek muru berlińskiego.

Umowa, która został wtedy zawarta, nie zamykała drogi do dochodzenia sprawiedliwości za zbrodnie komunistyczne. Ale suwerenne decyzje obu stron, także tej opozycyjnej, powinny dawać jej sygnatariuszom prawo do rzetelnej i całościowej oceny ich działań.Jednak nie przed sądem karnym, na podstawie dętych, sfingowanych i naciąganych oskarżeń.

Siły polityczne, skupione wokół Instytutu Pamięci Narodowej, chcą nie tylko rozliczyć generała Wojciecha Jaruzelskiego za stan wojenny, ale przede wszystkim chcą podważyć jego legitymację do reprezentowania państwa przy Okrągłym Stole – i dalej, podważyć wiarygodność jego ustaleń.

Prowadzi to do takiego paradoksu, że instytucja państwa demokratycznego, IPN, broni de facto przed sądem III RP, który działa na podstawie nowej ustawy zasadniczej, Konstytucji RP z roku 1997, zapisów i legalności działania konstytucji państwa komunistycznego, PRL.
Osią oskarżenia, w wymiarze karnym i politycznym, jest udowodnienie, że WRON i Wojciech Jaruzelski złamali zapisy konstytucji państwa, które było wrogiem demokracji i które zostało narzucone Polakom przez sowieckiego okupanta…

Niestety, tego rodzaju pogląd nie broni się racjonalnej krytyce.
W tym politycznym procesie tak postawiona sprawa świadczy tylko o tym, że chodzi tu o zemstę – ale również o załatwienie innych, wewnętrznych porachunków polskiej opozycji demokratycznej, dla której ewentualny wyrok na Wojciechu Jaruzelskim może być doskonałym punktem wyjścia.

Azrael