Prawdę mówiąc, cała teoria że w 1943 rzezie mogły być spowodowane jakimś celowym działaniem NKWD wydaje nie trzymać się kupy.

Zysku z tego żadnego dla NKWD nie było, bo ani to nie osłabiało Niemców (w 1943 to jednak cel główny), ani nie osłabiało ukraińskiej czy polskiej partyzantki (pierwszej nie, bo przy akcjach na Wołyniu oddziały się “integrowały” a drugiej nie dlatego, że w 1943 praktycznie jej nie było).

Poza tym w 1943 sowiecka partyzantka na byłych terenach kresowych była dość marna i mało wpływowa. Lepiej było na Białorusi (teren sprzyjający przerzutowi jednostek nawet spod Briańska), ale na Ukrainie czerwoni byli bardzo słabi. Teren na Ukrainie też nie był za dobry do partyzantki jeśli nie miało się solidnego zaplecza we wsiach – a sprzyjające partyzance tereny, Bukowina, to była ojczyna UPA.

Co do “tolerowania” przez Sowietów rzezi w początkowej fazie, to nie bardzo wiem co to znaczy. To coś jak pisanie (z zachowaniem proporcji), że Związek Walki Zbrojnej w Polsce robił “krecią robotę”, bo nie interweniowali w decydujący sposób kiedy w 1942 Niemcy zaczynali “ostateczne rozwiązanie”. Jest coś takiego jak skala możliwości – w połowie 1943 Sowieci dopiero ruszali z ofensywą spod Charkowa/Kurska, a na tereny w okolicach Wołynia dotarli na przedwiośniu 1944, czyli właściwie po fakcie. Gdyby UPA zaczęla taką akcje w 1944 w strefie przyfrontowej mielibyśmy pewnie sporo historii w której rzeź została udaremniona dzięki udanej interwencji bohaterskiego oddziału radzieckiego SMIERSZa. A tak czerwona partyzantka miała własne problemy, a jej “umocowanie” w ludności cywilnej nie było na tyle silne żeby stawała zdecydowanie w jej obronie.

Pewnie dałoby się znaleźć jakichś dowódców w UPA którzy okazaliby się jednocześnie brac gażę w NKWD, ale powiązanie tego z rzeziami byłoby mocno naciągane.