po najazdach koczownikow była tak spustoszona, że osadnictwo od południa i wschodu cofnęło się o kilkaset km, w okolice Kijowa.
Stała się więc obiektem intensywnej kolonizacji.
Nakładały się na to różne procesy.

Osadnictwo rolnicze – polskie.
Miejskie – polskie, żydowskie, ormiańskie, niemieckie.
Polonizacja szlachty ruskiej i przechodzenie jej na katolicyzm ( czyli zdrada )
Degrengolada prawosławia i powstanie Kościoła Unickiego ( też zdrada ).
Dzikie Pola, pozostające poza prawem.
Położenie na styku z wojującym islamem.
Zdobycie w Kozacczyźnie przewagi przez żywioł ruski.

I kształtowanie się nowoczesnego narodu ukraińskiego na bazie wrogości do obcych.
Podobnie było na Litwie i Białorusi. Oba te narody kształtowały się na bazie przeciwstawienia się dominującej kulturze polskiej i dominacji handlowej żydów.

A do dominanta możesz się albo przyłączyć, czyli zdradzić albo go bić.

Igła